انقلاب مشروطیت انقلابی سکولار،دموکراسی خواهانه و ضد سنت و دین

انقلاب مشروطیت انقلابی سکولار،دموکراسی خواهانه 

و ضد سنت و دین

نویسنده : دکتر توماج آریان

یکصد و هجده سال از انقلاب مشروطیت می گذرد.ایران سال ۱۴۰۳ هم بعد از ۱۱۸ سال هنوز دغدغه های روشنفکران انقلاب مشروطیت را دارد.

گویی که تاریخ به عقب بازگشته است.چه شباهتهای جالبی داریم با 150 سال پیش.......

به این بهانه مروری کوتاهی میکنیم بر پدید آورندگان اصلی این انقلاب سکولار و دموکراسی خواهانه.

وضعیت ایران در قرن نوزدهم بسیار اسفناک بود.حاکمیت فاسد قاجار و ناکارمدی آن و از دست دادن نیمی از کشور و واگذاری آن به روسیه و انگلیس و جامعه بیسواد مطلق و مذهب زده اوضاعی اسفناک را در ایران قرن نوزده پدید آورد.

در جامعه ای که از چرخه تمدن دور افتاده بود و بیش از 95 درصد آن بی سواد بود،اقلیتی روشنفکر و غرب دیده به فکر تغییری بنیادی افتادند.

*نخستین آنها میرزا ملکم خان بود.البته ایشان حضوری در انقلاب مشروطه (سال 1285)نداشت ولی سهم بسیار زیادی در این انقلاب به عهده داشت و ملت ایران وامدار اندیشه میرزا ملکم خان است.میرزا ملکم خان به تعبیری ساده یک غرب گرای کامل بود و اعتقاد به ورود اندیشه غرب و سرمایه غرب به ایران داشت .

سر سازگاری با اسلام نداشت و پیرو دین غربی یعنی مسیحیت بود.ایشان تاکید زیادی بر روی قانونمند کردن جامعه و حکومت داشت و روزنامه ای بنام قانون را بوجود آورد که تمام روشنفکران آن زمان در آن می نوشتند از جمله سید جمال الدین اسد آبادی، و مخفیانه آنرا به ایران می آوردند.

از جمله کارهای درخشان وی ایجاد لژ فراماسونری بود که نخستین جمع روشنفکری ایران را بوجود آورد.

*روشنفکر بعدی که تاثیر زیادی در جریان مشروطه داشت میرزا فتحعلی آخوند زاده بود.

آخوندزاده را به اطمینان میتوان نخستین ناسیونالیست مدرن ایران نام نهاد.آخوندزاده به ناسیونالیسم مدرن باستان گرا معتقد بود و در نوشته های خود بر بازگشت به نمادهای قبل از حمله تازی ها تاکید داشت و مخالف شدید الفبای عربی بود وخواستار تغییر آن بود.

آخوند زاده مخالف شدید دخالت اسلام و روحانیون در جامعه بود و خواستار دادگستری مدرن و غربی بود و تاکیدش بر بوجود آمدن قانون در کشور بی قانون ایران قاجاری بود.

ایشان نابودی آزادی روحانی و جسمانی در جامعه ایران را نتیجه سلطه اسلام بر ایران می دانست.آخوند زاده موافق حضور زنان و درس خواندن آنان بود و مخالف تعدد زوجات بود و آن را یک رسم عربی وحشیانه میدانست و همچنین از بین رفتن حجاب اسلامی برای زنان.

*دیگر اندیشمند انقلاب مشروطه عبدالرحیم طالبوف بود.

آزادی،قانون و ناسیونالیسم از مهمترین اندیشه های او در کتابهایش به شمار می رود.کتابهای طالبوف در ایران آن زمان ممنوع بود و روحانیون شیعی او را تکفیر کردند.بیشتر کتابهای او مورد استفاده بابی ها و بهاییان بود.

طالبوف نیز مشکل اصلی را نفوذ اسلام در تمام ارکان جامعه ایران می دانست و موافق اندیشه غربی.

ایشان عناصر دیگری را با ترجمه وارد جامعه ایران کرد از جمله پروتستانتیسم و لیبرالیسم.

*اندیشمندان دیگری هم در دوران قبل از انقلاب مشروطه بودند که اهمیت آنان کمتر از این سه تن می باشد ولی کارهای گروهی و فعالیت مطبوعاتی آنان در پیشبرد مشروطه نقش اساسی داشت.

از جمله این افراد می توان از سید حسن تقی زاده با آن جمله تاریخی و مشهورش که گفت از نوک پا تا فرغ سر باید فرنگی شد،حاج زین عابدین مراغه ای،سید جمال الدین اسدآبادی،ملک المتکلمین،یحیی دولت آبادی،سید جمال واعظ،میرزا آقا خان کرمانی،سلیمان خان میکده،جهانگیر خان صور اسرافیل،حسین رشدیه،و.....

محفل سلیمان خان میکده از مهمترین گروههای جنبش مشروطیت است.محفلی که تمام روشنفکران آن زمان در آن گردهم می آمدند و با نامه های انتقادی به علما و دربار و مردم ،دیدگاههای خود را برای تاسیس عدالت خانه،حاکمیت قانون و آزادی، بیان می کردند.

با مرور اسامی و افراد و دیدگاهها در می یابیم که این جنبش اساسا غیر مذهبی و تا حدود زیادی ضد مذهب اسلام بود.

روشنفکران و روزنامه نگاران مطرح انقلاب مشروطیت تحت تاثیر اندیشه غرب،تکنولوژی و پیشرفت غرب بودند و تنها راه را مدرنیسم غربی (اروپایی)می دانستند که در آن زمان بسیار به لحاظ اندیشه پیشرو بودند و جلوتر از روشنفکران روسی،عثمانی و ژاپنی قرار می گرفتند.

دیگر نکته مثبت در انقلاب مشروطه کار تیمی این گروههای روشنفکری بود که در این مورد حتی در ایران امروز مشاهده نشده است و نمونه ای موفق از کار تیمی ایرانیان به شمار می رود.

مورد مهم دیگر در انقلاب مشروطه فعالیت جنبش بابی در این انقلاب بود.اعضای جنبش بابی بیشترین نفوذ را در گروههای روشنفکری از جمله مهمترین آن یعنی محفل سلیمان خان میکده داشتند و بیشتر اعضای این محفل را اعضای بابی تشکیل می دادند و آن نیز به جهت ترویج سواد از سوی جنبش بابی برای اعضای خود باید دانست و مخالفت آنان با اسلام و مذهب تشیع.

روحانیت در انقلاب مشروطه نقش بسیج کنندگی داشت و در زمینه ایجاد تفکر مشروطه در جامعه نقشی بازی نکرد ولی اگر بسیج کنندگی روحانیت مبارز از جمله آیت الله طباطبایی و بهبهانی در جامعه بلا زده اسلامی ایران دوران قاجار نبود،این انقلاب به پیروزی نمیرسید.

ولی آنچه از انقلاب مشروطه باقی مانده اندیشه مدرن میرزا ملکم خان،آخوندزاده،طالبوف و دیگر روشنفکران و روزنامه نگاران ایرانی در قرن نوزده است که هنوز هم خواندن این اندیشه های مدرن انسان ایرانی را به وجد می آورد.

روان تمام اندیشمندان و کشته شدگان انقلاب مشروطیت 

مینویی باد.

#دکتر _توماج_آریان

#توماج_آریان

#انقلاب_مشروطه

#مشروطیت

#میرزاملکم_خان

#آخوندزاده

#طالبوف

dr_tomaj_arian#

tomaj_arian#

constitutional_revolution#

constitutionalism#

akhundzadeh#

talebof#

molkomkhan#