لیبرالیسم_لائیسم،نسخه ای نجات بخش برای جوامع اسلامی و شرقی

ترکیب لیبرالیسم و لائیسم(L2)،

 نسخه‌ای نجات‌بخش برای جوامع اسلامی و شرقی

 نویسنده: دکتر توماج آریان

کشورهای اسلامی و شرقی با بحران‌های عمیقی دست به گریبان‌اند که تاکنون هیچ مکتب یا فلسفه‌ای نتوانسته راه‌حلی جامع و پایدار برای آن‌ها ارائه دهد. این جوامع با نوعی عقب‌ماندگی فرهنگی و سلطه سنت‌های پیشامدرن مواجه‌اند که مانعی بزرگ در مسیر هرگونه تحول اجتماعی است. دین نیز اغلب به‌عنوان سدی قدرتمند در برابر این تغییرات عمل می‌کند.

 تجربه نشان داده است که در این کشورها، با کوچک‌ترین گشایش سیاسی یا فرهنگی، گروه‌های اسلام‌گرا و بنیاد گرا به‌سرعت رشد کرده و با به‌دست‌گرفتن قدرت، کشور را دهه‌ها به عقب می‌برند. افزودن بر آن، ظهور این گروه‌ها اغلب با خشونت‌های گسترده و فجایع انسانی همراه بوده است؛ خشونت‌هایی که نمونه آن را در ۲۰۰ سال اخیر کمتر می‌توان در تاریخ بشر یافت. از افغانستان و عراق گرفته تا سوریه، لیبی، سومالی الجزائر و پاکستان، در همه این کشورها با هر تلاطم سیاسی، آشوب و جنگ داخلی آغاز شده و میلیون‌ها نفر قربانی یا آواره شده‌اند.

این وضعیت تنها مختص کشورهای اسلامی نیست. بسیاری از کشورهای شرقی که حتی اکثریت جمعیت آن‌ها مسلمان نیست، همچنان با مشکلات مشابهی روبه‌رو هستند. در این جوامع نیز تنوع و قدرت نهادهای مذهبی و سلطه سنت‌های ماقبل مدرن، امکان اصلاحات اجتماعی و سیاسی را به‌شدت محدود کرده است. برخی از آن‌ها، مانند هند، هنوز گرفتار ساختارهای طبقاتی هستند که انسان‌ها را بر اساس تولد به طبقات بالا و پایین تقسیم می‌کند. در کشورهای دیگری چون برمه، اندونزی و مالزی نیز شرایط چندان بهتر نیست. تجربه تاریخی نشان داده که اصلاحات سطحی در این کشورها کارساز نبوده و حتی در مواردی، منجر به بازتولید همان ساختارهای سنتی و عقب‌مانده شده است. دموکراسی و آزادی احزاب در چنین شرایطی، نه‌تنها نتوانسته‌اند توسعه را به ارمغان بیاورند، بلکه به ابزار قدرت‌گیری جریان‌های سنت‌گرا و مذهبی تبدیل شده‌اند و بحران‌های مزمن‌تری را پدید آورده‌اند.

اکنون این پرسش اساسی مطرح می‌شود که آیا راهکار عملی و مؤثری برای خروج از این وضعیت وجود دارد؟ پاسخ این است: بله، راهکاری وجود دارد؛ هرچند پیچیده و نیازمند پیاده‌سازی دقیق. این راهکار مبتنی بر ترکیب دو مکتب لیبرالیسم و لائیسیته است؛ ترکیبی که آن را با نماد «L2» معرفی می‌کنم: لیبرالیسم-لائیسم.

برای درک این فرمول، ابتدا باید تعاریفی روشن از دو مؤلفه اصلی آن ارائه دهیم:

۱. لیبرالیسم: مکتبی است که از قرن هفدهم میلادی پدید آمد و بر آزادی‌های فردی و استقلال انسان تأکید دارد. در لیبرالیسم، دولت وظیفه‌ای دارد نه برای تحمیل ایدئولوژی، بلکه برای تضمین آزادی‌های فردی و اقتصادی. این مکتب توانسته در سه قرن گذشته پایه‌گذار ساختارهای سیاسی و اقتصادی موفق در غرب، به‌ویژه در ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان شود. آزادی در بیان، مالکیت، هنر، پژوهش، اقتصاد و حیات فردی از ستون‌های اساسی لیبرالیسم به‌شمار می‌روند.این مکتب زادگاهش کشورهای مسیحی پروتستان غرب اروپا بوده و در آنجا بالغ شده است که یکی از مولفه های آن پروتستانتیسم بوده است.

تمام مکاتب دیگرنظیرسوسیالیسم،کمونیسم،ناسیونالیسم و اسلامیسم نه تنها در این مدت شکست خوردند بلکه ده ها میلیون نفر را به کشتن دادند و فجایع عظیمی رقم زدند‌ اما مکتب لیبرالیسم توانست از تمام بحرانها و فجایع ساخته دیگر مکتبها جان سالم به در ببرد و درستی و کارکرد خود را ثابت کند.

فرد در مکتب لیبرالیسم توانایی رشد در همه زمینه های فردی از قبیل اقتصاد،هنر،دانش،آموزش و پژوهش و تحقیق را دارد و نهایت کمال فردی را میتوان در لیبرالیسم دید.نمونه بارز مکتب لیبرالیسم را میتوان کشور ایالات متحده آمریکا دانست و همینطور انگلستان و آلمان و بیشتر کشورهای اروپای غربی.

۲. لائیسیته (لائیسم): مکتبی است که در قرن نوزدهم در فرانسه پا گرفت و خواستار جدایی کامل دین از دولت و فضای عمومی است. برخلاف سکولاریسم که به‌دنبال بی‌طرفی دولت در امور دینی‌ است، لائیسیته با رویکردی فعالانه، مذهب را از عرصه‌های عمومی، آموزشی و دولتی حذف می‌کند. این سنت در ۱۵۰سال گذشته در فرانسه بخوبی موفقیت خود را ثابت کرده است و به نسبت انگلستان ،فرانسه نسبت به کنترل و مهار اسلام گراها موفق تر عمل کرده است.

در کشورهای با مذاهب مداخله‌گر، مانند اسلام ،سنت های آسیای جنوبی و شرقی و کاتولیسیسم، لائیسیته می‌تواند کارکرد مؤثرتری نسبت به سکولاریسم داشته باشد.

حال، ترکیب این دو مکتب در قالب لیبرالیسم_لائیسم «L2» برای کشورهای اسلامی و شرقی چه دستاوردهایی به همراه خواهد داشت؟

1. تضمین آزادی‌های فردی، هنری، فکری و اقتصادی برای تمامی شهروندان.

2. ترویج اقتصاد آزاد و امنیت مالکیت خصوصی.

3. توسعه آموزش و پژوهش بدون سلطه نهادهای مذهبی.

4. حذف نشانه‌ها و نمادهای مذهبی از فضاهای عمومی به‌منظور حفظ برابری ادیان و شهروندان.

5. جلوگیری از شکل‌گیری و فعالیت احزاب، بنیادها و سازمان‌های عام المنفعه مذهبی در حوزه عمومی.(مانند اخوان المسلمین که در قالب کمک های عام المنفعه در جوامع نفوذ میکند)

6. ممنوعیت ورود افراد مذهبی به نهادهای تصمیم‌ساز مانند پارلمان یا دولت، تا زمانی که اصل جدایی دین از سیاست تثبیت شود.

7. لغو قوانین و سنت‌های تبعیض‌آمیز، از جمله نظام‌های طبقاتی، قبیله‌ای یا نژادی،لغو پیشوندها و پسوندهای طبقاتی در نام افراد.این اصلاحات برای تساوی حقوق انسانها ضروری است.

8.مدرن کردن روابط بین انسانها از طریق شیوه زیست که طایفه و طبقه کمرنگ شود و آرام آرام محو شود.

9.جلوگیری از بومی سازی مکاتبی مانند لیبرالیسم،لائیسم و حقوق بشر در جوامع ،زیرا این کار مقدمه حذف آنها را فراهم میکند.اقدامی که گروههای حقوق بشری مدرن انجام میدهند که به بازآفرینی سنتهای ماقبل مدرن می انجامد.

10. تشکیل نیروی نظامی و امنیتی ملی که حافظ اصول لیبرالیسم و لائیسیته باشد.زیرا در این جوامع قوانین مدرن همیشه در معرض آسیب از سوی گروههای سنتی و مذهبی هستند.

در این میان باید به تفاوت مهمی توجه داشت: لیبرالیسم در غرب با دموکراسی همراه بوده، اما در جوامع اسلامی و شرقی، دموکراسی ممکن است باعث فروپاشی نظام لیبرالیسم_لائیسم (L2)شود. زیرا گروه‌های سنت‌گرا و مذهبی با بهره‌گیری از سازوکارهای دموکراتیک، علیه بنیادهای مدرن شورش می‌کنند. بنابراین، در مرحله گذار، باید دموکراسی سیاسی را به تعویق انداخت و تنها به گروه‌ها و احزابی اجازه فعالیت داد که به اصول لیبرالیسم_لائیسم (L2)در عمل پایبند باشند.

در نتیجه، اولویت جوامع اسلامی و شرقی باید نه دموکراسی، بلکه نوسازی فرهنگی و حقوقی از طریق لیبرالیسم_لائیسم (L2) باشد. تنها پس از تثبیت نهادهای مدرن و حذف تهدید سنت و دین از عرصه عمومی، می‌توان به‌تدریج دموکراسی را بازتعریف و پیاده‌سازی کرد.

 لیبرالیسم_لائیسم نه نسخه‌ای ایده‌آل، بلکه ضرورتی تاریخی برای رهایی از چرخه واپس‌گرایی در جوامع شرقی است. بدون پذیرش این واقعیت، هر کوششی برای اصلاح، تنها 

بازتولید همان نظام‌های ناکارآمد سنتی خواهد بود.

پایان 

#توماج_آریان

#دکتر_توماج_آریان

#ال_۲_تنها_راه_نجات

#لیبرالیسم_لائیسم

#لیبرالیسم

#لائیسم

tomaj_arian#

dr_tomaj_arian#

liberalism_laicism#

l2#

liberalism#

laicism#

l2_only_way#